Zespół Misyjny "Wschód"

1. Historia Zespołu Misyjnego „Wschód” (Lata 1990 – 1997)

Fragment z pracy doktorskiej: Zhanna Harnish: Aktualne formy współpracy Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela z wiernymi świeckimi. Studium teologiczno-pastoralne.

1. 1. Początek działalności, pierwsze wyjazdy na Wschód

Powstanie i początkowa działalność Zespołu Misyjnego „Wschód” jest ściśle związana z osobą Grzegorza Ruksztełło, redemptorysty. Jako alumn Wyższego Seminarium Duchownego Ojców Redemptorystów w Tuchowie, angażował się w misje na terenie byłego Związku Radzieckiego. Jego rodzice pochodzili z dawnych kresów Rzeczpospolitej (okolice Widz, rejon brasławski, województwo witebskie, Białoruś). Miał on możliwość odwiedzania rodziny tam mieszkającej. Podczas swoich wyjazdów wakacyjnych br. Grzegorz poznał kilku księży, pracujących w parafiach dekanatu brasławskiego. W roku 1990, w czasie wakacji, wraz z s. Faustyną Szendlak ze zgromadzenia św. Katarzyny, udał się do Brasławia na zaproszenie proboszcza z ks. Franciszka Kisiela. Miała to być pomoc w pobliskiej parafii, ale po komplikacjach, które zaszły z tamtejszą władzą, byli oni zmuszeni do tego, by opuścić parafię. W związku z tym  pojechali do Widz, gdzie proboszczem był ks. Kazimierz Gwozdowicz. Ks. Kazimierz zaproponował przeprowadzenie katechez dla dorosłych w Widzach oraz w wioskach, należących do widzkiej parafii: Widze Łowczyńskie, Strajłungi (Litwa), Majaryszki, Pakulnia, Podruksza, Żdegieli. Ludzie gromadzili się w domach, gdzie zazwyczaj ksiądz sprawował Eucharystię. Aby dać możliwość udziału w katechezach większej ilości osób, wynajęto także dom kultury. Ponieważ był to czas wakacji, na katechezy przychodziło dużo dzieci i młodzieży. Poziom wiedzy religijnej u młodzieży był bardzo niski, dlatego br. Grzegorz i s. Faustyna mówili o podstawowych prawdach wiary.

Brak wiedzy religijnej był skutkiem wieloletnich praktyk antyreligijnych w Związku Radzieckim. Dopiero w latach 1989-90 zaczęto otwierać kościoły, które zamienione zostały na magazyny zboża. Potężny kościół w Widzach,  którego wieżę można było zobaczyć z daleka, jeszcze przed paroma laty był magazynem lnu bądź służył jako hala do nauki jazdy traktorem. Po dwutygodniowym pobycie w Widzach, br. Grzegorz zdecydował, że przyjedzie tu znowu za rok, ale z większą grupą osób świeckich, aby przeprowadzić rekolekcje na wzór rekolekcjii oazowych.

Już za rok, latem 1991 roku, br. Grzegorz Ruksztełło razem z br. Jerzym Nowickim i dwoma osobami świeckimi: Anną Gąsior oraz Martą Kozioł, przyjechali do Puszek, gdzie zaprosił ich miejscowy proboszcz. Rekolekcje, które prowadzili, były zarówno dla młodzieży jak i dla dzieci. Pierwsza seria rekolekcji była przeprowadzona dla młodzieży z Widz i okolic. Podobnie jak rok wcześniej, głosili oni główne prawdy wiary. Starali się przybliżyć historię zbawienia młodym ludziom, wśród których większość jeszcze nie była nawet ochrzczona. Druga seria rekolekcji odbyła się w miejscowości Mejkszty na Litwie. Eucharystię dla uczestników celebrował ks. proboszcz z Rymszy. Te rekolekcje gromadziły osoby dorosłe. Forma rekolekcji różniła się od poprzedniej tury. Uczestniczące osoby musiały chodzić do pracy w miejscowym kołchozie, dlatego przychodziły one na konferencje, Msze święte oraz na wspólną modlitwę po zakończonej pracy.

W lipcu tego samego roku grupa, która była w Puszkach i w Gajdach, pojechała również do Visaginas (litewskie miasto, które leży na granicy z Białorusią). Proboszcz z Visaginas, ks. Tarwydas, zaprosił grupę, żeby przeprowadziła tygodniowe rekolekcje dla dorosłych. Parafia w Visaginas była bardzo młoda, dlatego powstała potrzeba, aby przybliżyć ludziom prawdę o Bogu i o Jego zbawczym działaniu. Codziennie były głoszone konferencje, poza tym bracia klerycy prowadzili przed każdą Eucharystią spotkania liturgiczne.

1. 2. Spotkania formacyjne animatorów w Polsce (1992-93)

W tym samym roku, to jest w 1991, na przełomie lipca i sierpnia, w Polsce, w Braniewie odbyły się rekolekcje dla animatorów polskich i białoruskich. Rekolekcje te prowadził br. Krzysztof Stopa CSsR. Uczestnicy rekolekcji poświęcali dużo uwagi tematom o miejscu świeckich w Kościele. Były także spotkania na temat sytuacji politycznej i religijnej w byłym ZSRR.

W sierpniu 1991 roku odbyły się również rekolekcje przygotowujące osoby chętne do wyjazdu na Wschód, aby tam prowadzić rekolekcje ewangelizacyjne. Spotkanie to miało miejsce także w Braniewie, w domu zakonnym Ojców Redemptorystów. Tematem rekolekcji była modlitwa „Ojcze nasz”, a forma prowadzenia spotkań – oazowa. Udział w tych rekolekcjach wzięły: A. Gąsior, T. Cetera, M. Malinowska, U. Łomnicka, R. Pyka, S. Lazarowicz, P. Jurkowski oraz G. Sępek. Rekolekcje prowadził br. Grzegorz Ruksztełło.

Sierpniowe spotkanie w Braniewie można uznać za datę powstania Zespołu Misyjnego „Wschód”. Wtedy to zaczęto omawiać konkretne formy pracy, możliwości wakacyjnych wyjazdów na Białoruś. Wtedy właśnie w Braniewie powstała nazwa: Młodzieżowy Zespół Misyjny „Wschód”[1].

Następne spotkanie, które miało na celu przygotowanie grupy do wyjazdu na rekolekcje na Wschód, odbyło się w styczniu 1992 r. w Tuchowie. Podczas tego spotkania uczestnicy zapoznawali się wzajemnie, by móc dobrze przeprowadzić letnie rekolekcje. Już wtedy były omawiane tematy rekolekcji, przydzielano obowiązki. Byli obecni klerycy z WSD Ojców Redemptorystów, obowiązkiem których było animowanie tego dnia jedności animatorów: bracia. W. Słota, P. Kurcius oraz H. Słaby z WSD w Tarnowie[2].

Kolejne spotkanie, które miało miejsce w marcu, odbyło się w domu rekolekcyjnym „Marianum” w Łomnicy Zdrój. Spotkanie to miało charakter modlitewny i przybliżało treści wielkopostne. Podczas konferencji, które wygłaszali bracia klerycy, mówiono o sakramencie pojednania i o modlitwie. Poruszany był też problem grup charyzmatycznych i instrumentalnego traktowania Boga. Wiele czasu poświęcono na przygotowanie letnich rekolekcji, które miały się odbyć w parafii MB Szkaplerznej w Widzach.

Wszystkie te spotkania zbliżały ludzi, którzy mieli jechać na Wschód, aby razem głosić Dobrą Nowinę o Chrystusie Zbawicielu. Bardzo ważne było, aby uświadomić animatorom, do kogo jadą, do kogo mają mówić, w jaki sposób mają prowadzić spotkania w grupach.

Spotkanie, które zgromadziło prawie wszystkich członków Młodzieżowego Zespołu Misyjnego „Wschód”, odbyło się w dniach 23-24 maja 1992 roku w Lubaszowej. Wśród kleryków zaangażowanych w działalność Zespołu byli obecni: G. Ruksztełło, W. Słota, D. Paszyński oraz G. Lachowicz. Brat G. Ruksztełło jako szef grupy zadecydował, kto z obecnych osób świeckich pojedzie na rekolekcje na Białoruś. Było to konieczne, ponieważ rzeczą niemożliwą byłby wyjazd wszystkich członków grupy. W tym czasie Zespół liczył około 60 osób[3].

Zjazd na Lubaszowej był też okazją, by ustalić konkretny termin rekolekcji. Osoby, wyjeżdżające na rekolekcje zostały przydzielone do różnych grup wiekowych uczestników. Ustalono również program rekolekcji: „Uwierzcie Miłości!”. Celem ich było przede wszystkim przybliżenie treści religijnych ludziom nie mającym na co dzień styczności z Kościołem i z wiarą.

Tak pisze o rekolekcjach jeden z animatorów: „Nie przybyliśmy ich nawracać… Przybyliśmy, by poprzez katechezy, modlitwę, nabożeństwa, konferencje, spotkania w małych grupach, rozrywkę, zabawę, wspólną pracę i przede wszystkim bycie z nimi w każdej chwili, zaświadczyć o Miłości. Chcieliśmy dopomóc im bardziej poznać Chrystusa. Chcieliśmy im pokazać nowe perspektywy, wzbudzić w nich „święte ambicje”, aby mogli i chcieli wyjść ponad to, co system komunistyczny starał się im ukazywać jako jedyny i najlepszy sposób na życie, aby mogli się stać ogniskami zapalnymi odnowy w swoich środowiskach. Chcielibyśmy, aby w Chrystusie odkryli sens życia, znaleźli w Nim źródło siły i mocy do stosowania sobie wymagań na dni wysiłku, jakie ich przecież czekają, jeżeli chcą podjąć trud odnowy”[4].

Grupa animatorów, wyjeżdżająca z Polski na rekolekcje, była podzielona na trzy kategorie wiekowe: grupa na czele z G. Ruksztełło była odpowiedzialna za młodzież najstarszą, czyli od 18 lat; grupa której szefem był D. Paszyński, miała się zajmować młodzieżą od 14 do 18 lat; natomiast grupą opiekującą się dziećmi zajmował się brat W. Słota. Była też tak zwana grupa gospodarcza, która była odpowiedzialna za przygotowanie posiłków. Wraz z grupą animatorów na Białoruś miała jechać lekarka, która mogła na miejscu udzielać pomocy medycznej wszystkim potrzebującym[5].

1. 3. Pierwsze rekolekcje Młodzieżowego Zespołu Misyjnego „Wschód”

Pierwsze oficjalne rekolekcje Zespołu miały miejsce w parafii Widze na Białorusi (obwód Witebski, rejon Brasławski). Zgromadziły one ponad dwieście młodych ludzi, wśród których byli studenci, młodzież szkół średnich oraz dzieci. Przyjechali oni z różnych stron byłego Związku Radzieckiego (z Białorusi, Litwy, Łotwy oraz z Rosji). Uczestnicy byli podzieleni na trzy grupy wiekowe: dzieci do 14 lat, młodzież młodsza od 14 do 18 lat, starsza młodzież powyżej 18 lat. Poszczególne grupy wiekowe były podzielone na mniejsze siedmio-ośmioosobowe podgrupy, mające swojego opiekuna czyli animatora, prowadzącego grupę[6].

Każdy dzień miał swój temat. Konferencje były dostosowane do grup wiekowych. Tak wyglądał ogólny program rekolekcji: I dzień pierwszy – Bóg; II dzień -Grzech; III dzień – Chrystus; IV dzień – Nawrócenie; V dzień – Świętość; VI dzień -Kościół; VII dzień – Maryja; VIII dzień – Rozesłanie[7].

Każdego dnia była celebrowana Eucharystia, podczas której kapłan głosił homilię, przybliżając uczestnikom treść tematu danego dnia. Stałym punktem programu była szkoła liturgiczna. Uczestniczący w niej byli wprowadzani w tajemnicę liturgii chrześcijańskiej. Odpowiedzialnymi za spotkania liturgiczne byli bracia klerycy.

Po południu odbywały się spotkania w małych grupach. Na takich spotkaniach często były poruszane różne problemy, które pojawiały się u uczestników w związku z tematem konferencji. Na spotkaniach w grupach ze starszą młodzieżą częstymi tematami do dyskusji byli tematy dotyczące narzeczeństwa, małżeństwa, stosunków między rodzicami a dziećmi. Animator prowadzący spotkanie w grupie pomagał uczestnikom w rozstrzygnięciu wątpliwości, w znalezieniu odpowiedzi na pytania, które pojawiały się w związku z konferencją wygłoszoną przed południem.

Dużą uwagę poświęcano śpiewom pieśni religijnych w języku rosyjskim. W tym celu był wydany śpiewnik z tekstami piosenek religijnych przetłumaczonych z języka polskiego. Codziennie były przeprowadzane konkursy wiedzy religijnej, jak też były pokazywane filmy religijne. Miało to być pomocą w rozwoju religijnym uczestników.

Podczas rekolekcji kilka osób przygotowywano do chrztu świętego, natomiast dwie osoby – do przyjęcia Pierwszej Komunii świętej. Był to bardzo uroczysty moment  rekolekcji, zarówno dla animatorów, jak i dla uczestników.

Rekolekcje trwały osiem dni. Ostatniego dnia późnym wieczorem młodzież przedstawiła pantomimę, do której przygotowywała się wspólnie z animatorami. Była ona swoistym akcentem, podkreślającym jak wielka i bezinteresowna jest miłość Boga do ludzi.

Młodzież uczestnicząca w rekolekcjach była bardzo zróżnicowana, ponieważ przyjechała z różnych miejsc. Na przykład, grupa osób z Mińska była bardziej zaangażowana w sprawy rekolekcji. Można było wytłumaczyć to przede wszystkim tym że w Mińsku od kilku lat prężnie działała wspólnota katolicka. Natomiast uczestnicy z małych miejscowości gdzie, dopiero od pół roku odprawiano Mszę świętą, byli bardziej zamknięci w sobie. Takie różnice sprawiały czasami duże trudności[8].

2. Formy pracy Zespołu Misyjnego „Wschód”

2. 1. Ogólnopolskie zjazdy Zespołu Misyjnego „Wschód”

Jedną z form pracy Zespołu „Wschód” są tak zwane Ogólnopolskie zjazdy, które odbywają się dwa razy w roku, w maju i październiku. Zazwyczaj na takich spotkaniach są omawiane rekolekcje wyjazdowe, członkowie Zespołu dzielą się refleksjami z ubiegłorocznych rekolekcji, również w czasie zjazdów odbywają się spotkania Zarządu Zespołu.

Do Zarządu należą osoby świeckie i duchowne, to znaczy bracia klerycy i jeden z ojców redemptorystów, który jest odpowiedzialny za funkcjonowanie Zespołu. Na spotkaniach Zarządu najczęściej są poruszane kwestie finansowe wyjazdów na Wschód. Omawiane są też poszczególne serie rekolekcji. Padają propozycje nowych miejsc, gdzie można by było pojechać w celu przeprowadzenia rekolekcji.

Pierwszy zjazd Zespołu odbył się 19 stycznia 1992 roku w Tuchowie, w klasztorze Ojców Redemptorystów. To spotkanie nosiło charakter modlitewno – organizacyjny. Był to w swoim rodzaju dzień skupienia dla osób przygotowujących się do wyjazdu na pierwsze rekolekcje na Białoruś. Spotkania w mniejszych grupach przeprowadzali dwaj klerycy z WSD Ojców Redemptorystów w Tuchowie oraz jeden kleryk z WSD w Tarnowie: br. W. Słota CSsR, br. P. Kurcius CSsR, kl. H. Słaby. Odpowiedzialnym za spotkanie był br. W. Słota. W dniu skupienia uczestniczyło około 25-30 osób.

Centralnym punktem spotkania była Eucharystia, odprawiana w kaplicy seminaryjnej. Na spotkaniach w grupach poruszano temat letnich rekolekcji w parafii Widze. Zastanawiano się nad możliwymi tematami, które można by było podjąć. Spotkanie zakończyło się wspólną modlitwą przed cudownym obrazem Matki Bożej Tuchowskiej[9].

Kolejne spotkanie przygotowujące do wyjazdu do Widz odbyło się w Łomnicy Zdrój, w domu rekolekcyjnym „Marianum”, w dniach 20-22 marca 1992 roku. W tracie spotkania uczestnicy trzydniowych rekolekcji wielkopostnych zgłębiali tajemnicę cierpienia Chrystusa. Każdego dnia podczas spotkań w grupach klerycy przedstawiali animatorom problemy współczesnego świata: mówiono o instrumentalnym traktowaniu Boga, o problemie grup charyzmatycznych, o problemach otwartości tych grup na świat, o odpowiedzialności liderów danych grup. Na konferencjach uczestnicy mogli się więcej dowiedzieć o sakramencie pojednania oraz o modlitwie. W tych rekolekcjach uczestniczyło około 25 osób[10].

Trzecim oficjalnym Zjazdem Zespołu było spotkanie animatorów w Lubaszowej koło Tuchowa w dniach 23-24 maja 1992 roku. Głównym celem spotkania było szczegółowe omówienie rekolekcji w Widzach, które miały się odbyć w sierpniu. Przewodniczący Zespołu br. G. Ruksztełło ogłosił oficjalną listę animatorów, wyjeżdżających na Białoruś. Podzielono funkcje animatorom; byli to przede wszystkim animatorzy prowadzący grupę, animatorzy muzyczni oraz animatorzy gospodarczy. Razem z grupą animatorów wyjeżdżało dwóch lekarzy, którzy mieli nieść pomoc medyczną zarówno uczestnikom rekolekcji, jak i parafianom[11]. Na spotkaniu przedstawiano konferencje, które animatorzy mieli wygłosić na rekolekcjach. Był też zaprezentowany śpiewnik religijny z piosenkami przetłumaczonymi na język rosyjski.

Eucharystię na spotkaniu sprawował o. dr Kazimierz Fryzeł, który w homilii mówił o św. Pawle jako najlepszym Apostole wszechczasów. Na spotkaniach w grupach klerycy prowadzili krąg biblijny. Obecni na spotkaniu byli bracia D. Paszyński oraz W. Słota.

Animatorzy zostali podzieleni na trzy grupy. Grupie dla najstarszej młodzieży przewodniczył br. G. Ruksztełło wraz z A. Gąsior. Do tej grupy należeli też E. Młodzianowki, B. Kołodziejczyk, B. Durlak. Druga grupa animatorów była odpowiedzialna za młodzież w wieku od 14 do 18 lat. Odpowiedzialnymi w tej grupie byli br. D. Paszyński i Z. Kwiatkowska. Animatorzy: S. Lazarowicz, G. Sępek, A. Żywczak, D. Knapik i D. Małucha. Na czele grupy animatorów dla dzieci stali br. W. Słota i M. Chruściel. Animatorzy: K. Kozioł, M. Malinowska i P. Jurkowski. Animatorami gospodarczymi były pani H. Zając oraz U. Łomnicka[12].

Spotkania w domu rekolekcyjnym Ojców Redemptorystów w Lubaszowej stały się tradycją już po trzecim zjeździe Zespołu w maju 1992 roku.

IV Ogólnopolski Zjazd Młodzieżowego Zespołu Misyjnego „Wschód” odbył się w dniach 7-8 listopada 1992 r. Zjazd ten miał charakter dnia skupienia. Głównym tematem spotkania była rola chrześcijanina w Kościele. Do Lubaszowej byli zaproszeni ojcowie B. Słota oraz K. Fryzeł. Na zjazd przyjechało już więcej osób, które zainteresowały się działalnością Zespołu. Przybyło około 60 osób świeckich. Z tego względu zajęto się podziałem na małe grupy. Za każdą grupę był odpowiedzialny kleryk redemptorysta z WSD w Tuchowie. Powstało siedem grup: pięć z nich miało wyjechać w przyszłym roku podczas wakacji na Wschód w celu przeprowadzenia rekolekcji, natomiast dwie pozostałe grupy były przygotowującymi się do pracy w Zespole. Zwiększyła się też liczba braci redemptorystów zaangażowanych w działalność Zespołu. Byli to bracia: A. Bałuk, Z. Bruzi, D. Paszyński, W. Słota, K. Strzelczyk. Obecny na spotkaniu był również o. G. Ruksztełło.

Jednym z punktów programu spotkania w Lubaszowej było dzielenie się refleksjami z wakacyjnego wyjazdu do Widz. Dzielono się spostrzeżeniami co do formy pracy w Zespole. Zastanawiano się nad ewentualnymi zmianami w sposobie przeprowadzenia rekolekcji. O. G. Ruksztełło przedstawił obecnym na spotkaniu możliwości wyjazdu do innych miejscowości, ponieważ przesłano kilka zaproszeń z różnych miejsc, na przykład z Gajd (Litwa). Spotkanie zakończyło się późnym popołudniem w niedzielę, 8 listopada, po spotkaniach w grupach wyjazdowych[13].

Przed następnym, V Ogólnopolskim Zjazdem, organizatorzy wysłali zaproszenia do wszystkich członków Zespołu. Spotkanie rozpoczęło się 20-go marca 1993 r. Uczestnicy zjechali się na 12. 00 do Lubaszowej. Modlitwą „Anioł Pański” rozpoczęto kolejny zjazd Zespołu. Głównym celem spotkania było przygotowanie się do wyjazdu na Wschód, a konkretnie do miejscowości Gajdy (Litwa), Dalekie oraz Widze (Białoruś). We wspólnych modlitwach uczestnicy przedstawiali swoje prośby Bogu, prosząc o dobre przygotowanie się do rekolekcyjnych wyjazdów. Na niedzielnej konferencji uczestnicy zastanawiali się nad sposobem prawdziwego przeżywania własnego chrześcijaństwa, które powinno prowadzić do zaangażowania w życie Kościoła i jego apostolskiej misji. Ustalono też terminy rekolekcji przygotowujących dla animatorów w Rymsze (Litwa) oraz termin rekolekcji dla animatorów z Białorusi i Litwy w Braniewie[14].

Następny VI Ogólnopolski Zjazd MZM „Wschód” odbył się w Lubaszowej w dniach 9-10 października 1993 roku. W zaproszeniach, które wysłano animatorom, przedstawiono następujące kwestie do poruszenia:

1. refleksje po pracach na Wschodzie;
2. sprawa wyjazdów na Święta Bożego Narodzenia i Wielkanocy na Wschód
3. ukonstytuowanie grup na najbliższy rok
4. statuty Młodzieżowego Zespołu Misyjnego „Wschód”
5. planowanie ewentualnych terminów i miejsc pracy poszczególnych grup na wakacje 1994, zarówno w kraju, jak i za granicą
6. propozycja zorganizowania europejskiego spotkania młodych w Visaginas (Litwa) w 1995 roku
7. pomysły na finansowanie Zespołu
8. wydanie biuletynu informującego o tym, co dzieje się w Zespole
9. wydanie śpiewnika na wakacje ’94.

O tych i innych sprawach rozmawiano podczas spotkania. Dużo miejsca poświęcono wspólnej modlitwie. Na spotkaniach w małych grupach ustalono prowizoryczne kalendarium spotkań w ciągu roku. Należy zaznaczyć, że na zjazd przyjechało około 50 osób świeckich oraz pięciu kleryków z WSD w Tuchowie[15]. Podczas spotkania szczególną uwagę zwrócono na omówienie statutów Zespołu, które miały być zatwierdzone poprzez władze prowincjalne Zgromadzenia Redemptorystów.

W dniu 8 grudnia 1993 r. w Warszawie, w Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, o. Leszek Gajda CSsR, Prowincjał Warszawskiej Prowincji Zgromadzenia Redemptorystów, zatwierdził Statuty Zespołu Misyjnego „Wschód” na okres trzech lat.

W dniach od 1 do 3 maja 1994 roku w Lubaszowej odbyło się kolejne spotkanie Zespołu. Buł to już VII Ogólnopolski Zjazd ZM „Wschód”. Miał on charakter zarówno modlitewny, jak i roboczy, ponieważ przygotowywał członków Zespołu do podejmowania zadań przyjętych przez Zarząd. Podczas spotkania poruszano następujące kwestie:

1. omówiono postanowienia Statutów ZM „Wschód”
2. dokonano wyborów w Zarządzie
3. powołano Zespół Redakcyjny
4. przyjęto harmonogram rekolekcji wakacyjnych o charakterze formacyjnym dla członków Zespołu
5. poszczególne grupy w trakcie roboczych spotkań bezpośrednio przygotowywały się do prowadzenia letnich rekolekcji
6. omówione zostały bieżące sprawy

Zgodnie z postanowieniami Statutów w dniu 2 maja 1994 powołano Zarząd w składzie: przewodniczący – dk. W. Słota; zastępcy – Z. Kwiatkowska i D. Knapik; Skarbnik – H. Zając; sekretarz – E. Świderska oraz osoby świeckie odpowiedzialne za grupy animatorów: M. Bajorek, T. Jękot, H. Mus, A. Żywczak. W skład Zarządu weszli także bracia redemptoryści, odpowiedzialni za grupy animatorów.

W czasie spotkania postanowiono powołać do życia Zespół Redakcyjny, którego celem będzie przede wszystkim opracowanie materiałów pomocniczych do prowadzenia rekolekcji w języku rosyjskim, jak również korekta materiałów już istniejących. Przewodniczącą została s. Renata Deka. Celem pogłębienia formacji członków Zespołu Misyjnego „Wschód”, zwłaszcza osób rozpoczynających pracę w Zespole, w czasie wakacji będą przeprowadzone rekolekcje w Braniewie, w Szczecinku oraz na Słowacji. Spotkanie poświęcone było także bezpośredniemu przygotowaniu się grup do pracy w czasie wakacji. Istniało już pięć grup wyjazdowych, które miały przeprowadzić rekolekcje na terenie Litwy, Białorusi i Rosji[16].

W dniach 8-9 października 1994 roku w Lubaszowej odbyło się kolejne, VIII Ogólnopolskie Spotkanie ZM „Wschód”. Celem Zjazdu było przede wszystkim podsumowanie dotychczasowych działań Zespołu, szczególnie ocena przeprowadzonych w okresie wakacyjnym rekolekcji; dokonanie zmian organizacyjnych celem usprawnienia prac poszczególnych grup i włączenie w pracę osób zgłaszających się do Zespołu; modlitewne i formacyjne przygotowanie się uczestników spotkania do podjęcia wyznaczonych przez Zespół zadań.

Podsumowując pracę poszczególnych grup, podkreślono konieczność zwiększenia nacisku na systematyczne przygotowanie osób zamieszkałych na terenie byłego ZSRR do przyjęcia przez nich funkcji animatorów i wdrażanie do aktywnego włączenia się w przygotowanie i przeprowadzenie rekolekcji. Jak zwykle podczas spotkania animatorzy poszczególnych grup dzielili się osobistymi wrażeniami, doświadczeniami i refleksjami związanymi z wyjazdem na Wschód.

Ze względu na różne miejsca zamieszkania członków Zespołu pojawiły się trudności w organizowaniu spotkań i systematycznej współpracy w grupach. Dlatego też postanowiono dokonać reorganizacji grup, tak aby grupę tworzyły osoby mieszkające w określonym regionie Polski. Utworzono też grupę składającą się z osób zgłaszających się do pracy w Zespole. Celem tej grupy miało być pogłębianie swojej formacji religijnej i zapoznanie się z celem i zadaniami ZM „Wschód”. Utworzono pięć grup, z osobami odpowiedzialnymi: I – br. A. Makowski, Z. Kwiatkowska; II – br. E. Fasuga, T. Jękot; III – br. A. Legieć, M. Bajorek; IV – br. A. Sproski, A. Żywczak; V – br. S. Staniewski, H. Mus oraz VI – br. A. Wilczek i br. P. Rycyk.

Spotkanie w Lubaszowej miało również charakter modlitewno – rekolekcyjny. Pierwszy dzień spotkania zakończył się wieczornym czuwaniem modlitewnym przygotowanym przez grupę animatorów z Wrocławia. W niedzielę 9 października na spotkaniu z członkami Zespołu p. M. Brynczka wygłosiła konferencję na temat: „Udział świeckich w misji Kościoła”. Podczas konferencji podzieliła się swoimi osobistymi doświadczeniami związanymi z aktywnym udziałem w życiu Kościoła Uczestnikom spotkania towarzyszył zespół muzyczny „Confessio” z Trzetrzewiny[17].

IX Ogólnopolski Zjazd członków Zespołu Misyjnego „Wschód” odbył się w dniach 29. 04-01. 05 1995 roku. Z całej Polski przyjechali przedstawiciele poszczególnych grup Zespołu, w liczbie około 50 osób. „Wiara człowieka dojrzałego”, „Potrzeba formacji do bycia w Kościele”, „Życie duchowe i apostolat” – to tematy konferencji, które wygłosił do uczestników o. W. Słota, przewodniczący Zespołu. W małych grupach, podczas dyskusji można było podzielić się swoimi spostrzeżeniami i przeżyciami z pracy w Zespole. Były również spotkania dla grup wyjeżdżających na rekolekcji na Białoruś. Grupy te spotkały się, by dopracować wszelkie szczegóły związane z wyjazdem. Na Zjeździe obecy był O. Prowincjał L. Gajda, który przewodniczył Eucharystii[18].

Kolejny Zjazd Zespołu miał miejsce w Lubaszowej w dniach 14-15 października 1995 r. Tematem wiodącym ogólnopolskiego spotkania „Wschodu” było „Przepowiadanie Apostołów a przepowiadanie dzisiaj”. Konferencje głosił o. A. Bałuk CSsR. W spotkaniu uczestniczyło około 60 osób. Tradycyjnie na październikowym spotkaniu dużo uwagi poświęcono refleksjom i ocenie z przeprowadzonych rekolekcji. W czasie wakacji pięć grup przeprowadziło rekolekcje. Było to powodem radości, gdyż niektóre grupy pojechały w zupełnie nowe miejsca Uczestnicy spotkania z radością witali nowego szefa Zespołu o. A. Bałuka, który już jako kleryk, angażował się w działalność „Wschodu”. Wybrano też nowych zastępców: Z. Kwiatkowską i T. Jękota[19].

Hasłem XI Ogólnopolskiego Spotkania Zespołu, które odbyło się 3-5 maja 1996 roku w Lubaszowej, było: „Duch misyjny św. Alfonsa Liguori”. Spotkanie było częścią uroczystości 300-rocznicy urodzin św. Alfonsa, Założyciela Zgromadzenia Ojców Redemptorystów. Pierwszego dnia w dwugłosie „Jak wyobrażam sobie współpracę ze świeckimi – z duchownymi” wystąpili: mgr  M. Grzenia z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz o. J. Zdrzałek CSsR z Zarządu Warszawskiej Prowincji Redemptorystów. Gościem spotkania był ks. Krzysztof Miękina, proboszcz z Opsy (płn.-zach. Białoruś). Podczas homilii zaprosił on Zespół na Białoruś, do swojej parafii.

Uczestnicy Zjazdu wzięli udział w sympozjum zorganizowanym przez WSD Ojców Redemptorystów w Tuchowie, podczas którego ukazano działalność św. Alfonsa jako misjonarza, spowiednika, artysty, pisarza[20].Podczas Zjazdu w Lubaszowej spotkanie miał również Zarząd Zespołu. Postanowiono na nim między innymi:

1) zorganizować w przyszłym roku rekolekcje dla animatorów z krajów byłego ZSRR;

2) powołać grupę animacji muzycznej;

3) ustalono termin następnego Ogólnopolskiego Zjazdu Zespołu Misyjnego „Wschód”, które miało się odbyć 12-13 X 1996 roku w Lubaszowej.

Na spotkaniach w „roboczych” grupach dyskutowano nad Statutami ZM „Wschód” oraz omawiano tematy wakacyjnych rekolekcji na Białorusi i Ukrainie[21].

Kolejny, XII Zjazd Zespołu przebiegał pod hasłem „Biblia jako list Boga do człowieka”. Spotkanie tradycyjnie miało miejsce w Lubaszowej, w domu rekolekcyjnym Ojców Redemptorystów w dniach 12-13 października. Udział w nim wzięło około 70 osób nie tylko z Polski ale również z zagranicy. Konferencje, które głosili o. R. Hajduk CSsR oraz klerycy z WSD w Tuchowie, miały ukazać sposoby odczytywania orędzia zawartego w Biblii i zachęcić uczestników do refleksji nad Słowem Bożym.

Niedzielnej Eucharystii przewodniczył Konsultor Zarządu Warszawskiej Prowincji Redemptorystów o. J. Zdrzałek CSsR. Rozpoczynając Mszę św., podziękował on osobom świeckim – stanowiącym większość w Zespole Misyjnym „Wschód” – za współpracę z Redemptorystami i za wspólne dzieło misji na terenach wschodnich. Następnie dzielono się wrażeniami z przeprowadzonych przez poszczególne grupy rekolekcji wakacyjnych. W tym roku Zespół przeprowadził łącznie sześć serii rekolekcji dla dzieci i młodzieży na terenie Białorusi i Ukrainy, w których wzięło udział około 550 osób.

Podczas spotkania wybrano nowy skład Zarządu Zespołu. Przewodniczącym został mianowany o. R. Hajduk CSsR, wychowawca i wykładowca w WSD Redemptorystów w Tuchowie oraz w Instytucie Homiletycznym PAT, a jego zastępcami wybrano E. Mikitę ze Szczecinka i T. Jękota z Ryglic[22].

Nową inicjatywą Zarządu było zorganizowanie spotkania rekolekcyjnego dla członków Zespołu na końcu roku 1996, w dniach 27-31 grudnia w domu rekolekcyjnym Ojców Redemptorystów „Marianum” w Łomnicy Zdrój. Spotkanie odbywało się pod hasłem „Biblia – przestrzeń spotkania człowieka z Bogiem”. Było ono kontynuacją spotkania październikowego. Spotkanie prowadzili bracia klerycy wraz z o. R. Hajdukiem. Do Łomnicy przybyło 25 osób świeckich. Każdego dnia dużo miejsca poświęcano Pismu Świętemu: podczas konferencji bracia klerycy przybliżali uczestnikom treści biblijne, na spotkaniu kręgu biblijnego można było wypowiedzieć się na temat przeczytanego fragmentu Pisma Świętego. Gra w bibliodramie pozwoliła uczestnikom przypatrzeć się swojemu postępowaniu na bazie perykopy biblijnej.

Zakończenie rekolekcji powiązane było z pożegnaniem starego i powitaniem Nowego Roku. O godzinie 24.00 celebrowano wspólną Eucharystię, która była swoistym zakończeniem rekolekcji, ale zarazem rozpoczęciem nowego roku pracy Zespole[23].

Na XIII Ogólnopolskim Zjeździe Zespołu, który odbył się w dniach 02-24 maja 1997 roku, skoncentrowano się na problematyce małżeństwa i rodziny. Była obecna pani psycholog, która wszystkim obecnym przybliżyła temat powołania do miłości małżeńskiej, do życia małżeńskiego. Eucharystii przewodniczył o. R. Hajduk CSsR, który w homiliach nawiązywał do tematu spotkania, czyli do powołania do życia w małżeństwie.

Na spotkaniach w małych grupach uczestnicy stawiali konkretne pytania, dotyczące problematyki spotkania. Później było również spotkanie podsumowujące pracę w grupach, gdzie można było jeszcze raz uzyskać interesującą informację od gościa spotkania. W niedzielę, 4 maja, w godzinach popołudniowych odbyło się spotkanie Zarządu Zespołu, które miało na uwadze aktualne potrzeby Zespołu takie, jak kwestia samochodu, którym animatorzy mogliby jechać na Wschód czy też kwestia finansowa w Zespole.

Na spotkaniach w grupach wyjazdowych omawiano konkretne sprawy związane z wakacyjnymi rekolekcjami: ustalenie konkretnego planu rekolekcji, ewentualne zmiany, które mogą zajść na miejscu. Na spotkanie w Lubaszowej przyjechało około 50 osób[24].

Tradycyjnie po wyjazdach wakacyjnych na Wschód, członkowie Zespołu zgromadzili się w: Lubaszowej w połowie października (11-12.10.1997) na XIV Ogólnopolskim Zjeździe ZM „Wschód”. Spotkanie miało charakter formacyjno-organizacyjny, w czasie którego o. lic. J. Rzepiela CSsR mówił na temat eklezjologii prawosławnej i ekumenizmu. Punktem centralnym spotkania była Eucharystia sprawowana w obrządku grecko – katolickim. Przewodniczył jej o. M. Bubnij, redemptorysta z Ukrainy. Uczestniczyli w niej też bracia klerycy z Ukrainy, którzy pięknie śpiewali podczas wschodniej liturgii. Gościem Zjazdu był o. M. Chmielewski CSsR, Radny Prowincjalny.

Podczas spotkania miała miejsce nominacja nowego przewodniczącego Zespołu, którym został o. K. Strzelczyk CSsR, wieloletni członek i współpracownik, czynnie zaangażowany w pracę jednej z grup. Na zakończenie odbyło się spotkanie Zarządu ZM „Wschód”, na którym dokonano podsumowania prac wakacyjnych i oceny Zjazdu. Omówiono nowe miejsca i możliwości pracy na Wschodzie, na przykład, o. A. Legieć CSsR zaproponował przeprowadzenie w Kazachstanie misji ewangelizacyjnych. W odpowiedzi podjęto działanie w celu utworzenia grupy, która by była w stanie sprostać temu zadaniu. Rozważano tematykę i czas spotkania rekolekcyjno – sylwestrowego w Łomnicy. Posiedzeniem Zarządu zakończyło się kolejne ogólnopolskie spotkanie ZM „Wschód”, które zgromadziło około 50 osób[25].

XV Jubileuszowy Zjazd ZM „Wschód” miał miejsce w dniach od 1 do 3 maja 1998 r. w Lubaszowej. Na to spotkanie byli zaproszeni „weterani”, to znaczy osoby, które działały u początków Zespołu. Już pierwszego dnia uczestnicy mogli się dowiedzieć ciekawych szczegółów, dotyczących początkowej działalności Zespołu. Przez refleksje i wspomnienia można było „dotknąć” korzeni i zweryfikować teraźniejsze działania z celem, który przyświecał na początku.

Bardzo ważnym punktem tego zjazdu była pielgrzymka do tuchowskiego sanktuarium, gdzie u stóp Matki Bożej podczas uroczystej Eucharystii dokonano aktu zawierzenia Zespołu. Po powrocie z Tuchowa uczestnicy modlili się przy krzyżu na Brzance, co stało się tradycją na spotkaniach majowych Zespołu. W niedzielę podczas jutrzni gościem XV Zjazdu był o. R. Bożek CSsR, prefekt z WSD w Tuchowie. Podczas całego spotkania dużo uwagi poświęcano jak zwykle sprawom związanym z wakacyjnymi wyjazdami na Wschód. XV Zjazd ZM „Wschód” zgromadził ponad 80 osób, w tym też osoby, które były u początków Zespołu[26].

2. 2. Wyjazdy rekolekcyjne (1993-97)

Po pierwszych rekolekcjach w Widzach w 1992 roku, grupa „Wschód” otrzymała kilka propozycji od miejscowych duszpasterzy przeprowadzenia rekolekcji w następnym roku. Nowym miejscem dla grupy była mała miejscowość Gajdy położona niedaleko litewskiego miasta Visaginas. „Wschód” mógł tam zaistnieć dzięki zaproszeniu tamtejszego proboszcza ks. Witautasa Rapalisa.

Grupa, która przyjechała do Gajd, miała przeprowadzić rekolekcje dla młodzieży. Przygotowania trwały cały rok. 30 czerwca 1993 roku do Gajd przyjechała grupa uczestników, około 40 osób. Ponieważ były to dzieci, dlatego animatorzy byli zmuszeni do małej korekty swoich konferencji:  zmieniono niektóre tematy. Grupa animatorów liczyła 7 osób[27].

Rekolekcje trwały pięć dni. Każdego dnia był inny temat. Ogólnie animatorzy chcieli przybliżyć uczestnikom historię zbawienia. W pierwszym dniu mówiono o stworzeniu świata, następnie o  Trójcy Świętej, o życiu i działalności Jezusa Chrystusa, o Maryi – Matce Bożej. Była mowa również o grzechu, który oddala ludzi od Boga, o istocie spowiedzi, o Eucharystii.

Dzieci chętnie słuchały i uczyły się wszystkiego. Większość z uczestników po raz pierwszy usłyszała o stworzeniu świata i o innych wydarzeniach z historii zbawienia. Bardzo chętnie dzieci uczestniczyły w próbach śpiewu, aktywnie się włączały w zabawy podczas pogodnych wieczorów.

W ostatnim dniu rekolekcji cała grupa udała się do Visaginas autokarem, aby uczestniczyć w uroczystości pierwszej Komunii św. Pięcioro dzieci przyjęło po raz pierwszy Pana Jezusa do swych serc. Te dzieci przygotowywały się podczas rekolekcji do I Komunii, stanowiły one oddzielną grupę, którą opiekował się br. D. Paszyński CSsR.

Następnego dnia, po zakończeniu rekolekcji, przyjechała kolejna grupa dzieci z Visaginas i z okolic do Gajd. Grupa animatorów miała przeprowadzić dwie tury rekolekcji. Program był podobny, realizowane były te same tematy. Podczas drugiej tury udało się przygotować 23 dzieci do pierwszej Komunii św. W ostatnim dniu rekolekcji mogły one w pełni uczestniczyć w Eucharystii razem z całą wspólnotą[28].

Drugim miejscem, gdzie były przeprowadzone rekolekcje przez Zespół to Widze na Białorusi. Hasłem rekolekcji było „Uwierzcie Chrystusowi!”. Te rekolekcje były przeprowadzone również dla dzieci. Grupa animatorów była już inna, na jej czele stał br. W. Słota CSsR. W grupie było siedem osób[29]. Tematem ogólnym rekolekcji był rok liturgiczny. Na konferencjach animatorzy mówili o poszczególnych okresach roku liturgicznego: np. o Bożym Narodzeniu, o Adwencie itd. Dzieci, uczestniczące w rekolekcjach pochodziły z Widz. Niektóre z nich przyjechały na wakacje do rodzin. Wszystkich uczestników było około 100 osób.

Dzieci były podzielone na grupy wiekowe i przydzielone do każdego animatora. Codziennie wieczorem była odprawiana Msza święta przez ks. K. Gwozdowicza, miejscowego proboszcza. Posiłki przygotowywała U. Łomnicka, odpowiedzialna za kuchnię wraz z kilkoma miejscowymi kobietami.

Większość czasu spędzano na stołówce, ponieważ była brzydka pogoda, a innego większego pomieszczenia nie było. Podczas takich spotkań dzieci mogły zadawać pytania na temat konferencji. Każde dziecko miało zeszyt, do którego wpisywało modlitwy, wklejało kartki do kolorowania. Było również dużo nauki śpiewu z nowych śpiewników. Kiedy pozwalały warunki atmosferyczne, animatorzy razem ze swoimi grupami chodzili nad jezioro, żeby tam urządzać różne zabawy[30].

W czasie wakacji w roku 1994 Zespół Misyjny „Wschód” przeprowadził cztery serie rekolekcji na terenach Białorusi i Litwy, w miejscowościach Widze, Dalekie, Visaginas. Pierwszą serię rekolekcji, która miała miejsce w Widzach, w połowie lipca (15-20. 07) przeprowadziła grupa animatorów w większości z Wrocławia, z o. G. Lachowiczem, redemptorystą oraz dwoma braćmi klerykami z WSD Ojców redemptorystów A. Makowskim i P. Mroczkiem[31].

Rekolekcje przeznaczone były dla młodzieży w wieku 14-18 lat i nosiły tytuł „Uwierzcie Chrystusowi!” Do Widz przybyła młodzież z okolic Widz, również z Litwy. Uczestniczyło w rekolekcjach około 60 osób.

Podejmowano następujące tematy: I – Czym są rekolekcje? II: A. – Czy życie ma sens? Kim jestem? Doświadczenie ludzkiej niewystarczalności i przemijalności; B. – Jak ja szukam szczęścia w życiu? Mój sens życia. Co mi daje prawdziwy spokój? III: A. – Chrystus jest sensem życia człowieka. Kim jest Jezus Chrystus? B. – Kim Chrystus ma być dla mnie? Co mi proponuje? Potrzeba nieustannego wybierania Chrystusa. IV: A. – Słabość natury ludzkiej mimo poprzedniego wybrania Chrystusa. Grzech – Nawrócenie. B.- Bóg przebaczający w Chrystusie, przez Chrystusa. Sakrament pojednania. V: A. – Katecheza o Kościele realizującym misję Chrystusa; B. – Chrześcijanin żyje w Kościele, kroczy ku Chrystusowi. Spotkanie z Nim przez świętość życia. VI: A – Jakie mam zadania w Kościele? Jak widzę w Nim swoje miejsce[32]?

Zanim rozpoczęły się rekolekcje, grupa miała możliwość wyjazdów do pobliskich wiosek, gdzie spotykała się przeważnie z ludźmi starszymi na wspólnej modlitwie. Przychodziły też dzieci, lecz bardzo mało. W czasie rekolekcji przygotowywano osiemnastoletnią Tatianę do chrztu. Był to szczególny dzień tak dla Tatiany, jak również dla animatorów i wszystkich uczestników.

Tak pisała jedna z uczestniczek rekolekcji: „Tutaj coraz więcej dowiaduję się o Bogu, uczę się modlić, czytać Pismo Święte… Wracając do domu, myślę o tym, żeby kolejny dzień nastąpił jak najszybciej, żeby móc pójść do kościoła, żeby spotkać się z przyjaciółmi”[33].

Kolejne rekolekcje odbyły się na Litwie w małym miasteczku Visaginas. Były to rekolekcje dla całej parafii, gdzie budowa kościoła rozpoczęła się dwa lata wcześniej. Każdego dnia przed południem animatorzy spotykali się z dziećmi. Głównym tematem spotkań był Bóg jako Stwórca wszechświata oraz jako Ojciec, czekający na każdego człowieka.

Po południu na konferencji gromadzili się ludzie młodzi, uczniowie miejscowych szkół średnich i zawodowych oraz studenci. Później spotykano się z nimi w małych grupach, w których animatorzy starali się ukazać jak powinno wyglądać życie prawdziwego chrześcijanina. Najczęściej poruszanymi problemami przez młodzież był problem sensu życia, wyboru dalszej drogi, aktywnego bycia w Kościele.

Wieczorem na katechezę przychodzili dorośli. Wszyscy uczestniczący spotykali się podczas wspólnej Eucharystii, w której czynnie uczestniczyli przez modlitwę, niesienie darów, śpiew, czytanie oraz posilanie się Chlebem Eucharystycznym. Po Mszy św. były organizowane spotkania poświęcone głównie w Roku Rodziny – rodzinie[34].

W dniach od 19 do 26 sierpnia 1994 roku w miejscowości Widze odbyła się kolejna seria rekolekcji Zespołu. Były to rekolekcje dla dzieci, ich tematem były sakramenty święte jako droga do Chrystusa. Dzieci przyjechały z okolicznych parafii: Dalekie, Opsa, Pelikany, Brasław.

Każdego dnia poszczególni animatorzy przedstawiali dzieciom sakramenty święte. Każdy dzień miał też swoją postać, to znaczy jakiegoś świętego, np. św. Antoniego, św. Józefa, św. Piotra. Oprócz konferencji, spotkań w grupach, animatorzy prowadzili wspólne modlitwy i próby śpiewu. Codziennie były rysowane plakaty związane z danym sakramentem. Podczas konferencji, którą wygłaszano przed południem, dzieci robiły konkretne postanowienia na dany dzień. Wieczorem na modlitwie uczestnicy wspólnie podsumowywali przeżyty dzień..

Codziennie jeden z braci redemptorystów prowadził szkołę modlitwy. Pod koniec rekolekcji, podczas wieczornej modlitwy uczestnicy wraz z opiekującymi się nimi animatorami przedstawiali pantomimę. Grupa animatorów liczyła piętnaście osób, wśród których były: animatorzy muzyczni, gospodarczy i prowadzący grupy[35]. Razem z grupą animatorów na rekolekcjach była obecna pani doktor M. Rycyk[36].

Ostatnia seria rekolekcji była przeprowadzona dla młodzieży w Dalekich, w dniach 19-26 sierpnia 1994 roku. W Dalekich zgromadziła się młodzież w wieku od 17 do 22 lat. W rekolekcjach wzięło udział 25 osób, 5 chłopców, reszta zaś dziewczęta. Grupa animatorów prowadzących rekolekcje liczyła 7 osób. Towarzyszyło im małżeństwo, z zawodu lekarze[37].

Podczas konferencji były poruszane różne problemy, które powstają wśród ludzi młodych, na przykład,. potrzeba modlitwy, ewolucja – rzeczywistość czy domniemanie, prawdy wieczne – niebo, piekło, czyściec, rodzina w „Familiaris Consortio” Jana Pawła II. Natomiast na spotkaniach w grupach uczestnicy mieli możliwość zadawania pytań dotyczących spraw poruszanych na konferencjach. Eucharystię sprawował ks. proboszcz K. Miękina. Poprzedzała ją szkoła liturgiczna. Przygotowaniem szkoły liturgicznej oraz modlitw w ciągu dnia zajmowali się bracia redemptoryści: E. Fasuga i A. Legieć. Każdego dnia odprawiano różne nabożeństwa, np. modlitwa w stylu Taizé, nowenna do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, Droga Krzyżowa, Adoracja Najświętszego Sakramentu. Przez całe rekolekcje animatorzy i kilka uczestników przygotowywali się do śpiewanej Drogi Krzyżowej, napisanej przez Ojców Redemptorystów. W czwartym dniu rekolekcji wraz z całą parafią uczestnicy mogli wspólnie się modlić podczas tej Drogi Krzyżowej. Tak pisze o rekolekcjach jeden z animatorów: „Grupa młodzieży była bardzo otwarta na sprawy Boże. Ciekawość Boga, potrzeba modlitwy była zaskakująca. Dało się zauważyć ogromną wspólnotowość uczestników rekolekcji, tak że czasami wydawało się jak gdyby uczestnicy rekolekcji i animatorzy znali się od kilku lat”[38].

Po kolejnym roku przygotowań grupy Zespołu Misyjnego „Wschód” znowu pojechały na Białoruś, aby wraz z tamtejszą młodzieżą i dziećmi przeżywać wspaniały czas dany przez Boga. W 1995 roku Zespół przeprowadził pięć serii rekolekcji letnich, w których wzięło udział około 400 osób.

W dniach 10-15 lipca 1995 roku grupa Zespołu „Wschód” kierowana przez br. S. Rusnarczyka przeprowadziła w Grodnie, w parafii pod wezwaniem Najświętszego Odkupiciela, rekolekcje dla miejscowych dzieci. Rekolekcje te rozpoczęły się uroczystą Mszą świętą. Przez przygotowany program animatorzy chcieli ukazać dzieciom narodziny Pana Jezusa, Jego życie i działalność zakończoną śmiercią na krzyżu.

Rekolekcje miały charakter otwarty, to znaczy dzieci przychodziły na modlitwę, konferencję, a na posiłki oraz nocleg wracały do domów. Dzień rekolekcyjny miał ustalony rytm – modlitwy poranne, wybór postaci dnia, konferencja, konkurs rysunkowy, nauka śpiewu. Najważniejszym punktem dnia była Eucharystia. Było też dużo gier i zabaw na osiedlowym boisku[39].

Druga seria rekolekcji, grupy prowadzonej przez braci E. Fasugę i D. Pabisia, odbyła się w dniach od 12 do 18 lipca 1995 roku w miejscowości Szczuczyn na Białorusi. Temat wiodący brzmiał: „Największa jest miłość” (por. 1 Kor 13, 13). Na rekolekcje przyjechało około 50 osób, głównie z parafii prowadzonych przez redemptorystów. Rozpiętość wiekowa była dość duża, ponieważ były osoby w wieku 10-12 lat i młodzież starsza. Było to pewnym utrudnieniem w przekazywaniu treści podczas spotkań w grupach. Razem z animatorami do Szczuczyna przyjechał o. K. Strzelczyk, który codziennie podczas Mszy św. głosił nauki związane tematycznie z konferencjami. Obecna była też rodzina z Kielc – państwo Żyłkowie. Oni służyli mieszkańcom Szczyczyna swoją medyczną pomocą. Natomiast ich dzieci czynnie uczestniczyły w spotkaniach grup.

Ponieważ na rekolekcje przyjechało kilkanaścioro dzieci, dwóch animatorów zajęło się tą grupą. Oprócz spotkań w grupach i konferencji, był też czas na lepsze poznanie się oraz dzielenie swoimi spostrzeżeniami na poruszane tematy[40].

Rekolekcję prowadzone przez braci W. Idziaka i A. Legiecia oraz ośmioosobową grupę animatorów trwały od 15 do 22 lipca 1995 roku w Opsie[41]. Tematem rekolekcji dla młodzieży był: „Dekalog – drogą ku wolności”. O kolejnych przykazaniach Dekalogu mówiono w świetle ośmiu błogosławieństw. Po konferencji zawsze były spotkania w grupach. Szkołę modlitwy oraz liturgiczną szkołę prowadzili bracia klerycy. Eucharystię, która zwieńczała każdy dzień, celebrował ks. K. Miękina, proboszcz tamtejszej parafii. Wśród uczestników były 34 osoby przyjezdne (Brasław, Duniłowiczy, Mińsk, Witebsk, Woropajewo) oraz 6 osób miejscowych.

Prowadzone były również spotkania dla dzieci, które przychodziły po południu. Natomiast przed południem grupa animatorów jeździła do pobliskiej miejscowości Kupczele, aby spotkać się tam z około 30 dziećmi. Tematem był Dekalog, przekazany za pomocą różnych opowiadań.

Rekolekcje, które odbyły się w Widzach w dniach 18-22 lipca 1995 roku prowadziła dziewięcioosobowa grupa animatorów wraz z trzema braćmi redemptorystami[42]. Rekolekcje poprzedziły wyjazdy animatorów do pobliskich wiosek na spotkania modlitewne z ludźmi. Te spotkania odbywały się w późnych godzinach, aby ludzie mogli przyjść po pracy.

Uczestnikami rekolekcji była młodzież od 15 do 20 lat, która przyjechała z różnych części Białorusi i Litwy. W spotkaniach brało udział 60 osób. Przez konferencje, kręgi biblijne, spotkania w grupach, śpiew, każdy z uczestników miał dojść do opowiedzenia się za Jezusem jako Panem życia. Animatorzy podczas konferencji przybliżali uczestnikom tematy o miłości Bożej, o Jezusie Zbawicielu wszystkich ludzi i o grzechu. Noc czuwania, którą zakończyła Msza św. o północy, celebrowana przez ks. K. Gwozdowicza, była momentem wiążącym wszystkie rekolekcyjne spotkania. Przez kilka dni swoją pomocą lekarską służyła p. W. Łukaszewska z Krakowa[43].

Ostatnia, piąta seria rekolekcji prowadzona przez jedną z grup Zespołu „Wschód”, odbyła się w dniach 30. VII – 06. VIII. 1995 roku w parafii Widze. Uczestniczyło w nich około 100 dzieci w wieku od 5 do 13 lat z różnych pobliskich parafii. Tematem konferencji były poszczególne błogosławieństwa. Pod hasłem 8 błogosławieństw kryły się następne tematy poruszane przez animatorów: Bóg troszczy się o nas; Modlitwa jest naszym pocieszeniem; Pokora drogą do Boga; Czy warto mówić prawdę? Pomagajmy bliźnim; Unikanie grzechu.

Zadaniem dzieci po każdej wysłuchanej konferencji było przygotowanie pantomimy na dany temat. Były też gry i zabawy. Dużo było nauki śpiewu, dlatego pod koniec rekolekcji zorganizowano festiwal piosenki, w którym uczestniczyły dzieci. Podczas rekolekcji dziesięć osób spośród uczestników przygotowywało się do pierwszej Komunii św., która odbyła się na zakończenie w święto Przemienienia Pańskiego. Wraz z grupą animatorów świeckich przybyła Pani doktor, która przychodziła z pomocą lekarską każdemu potrzebującemu[44].

„Rekolekcje prowadzone dla dzieci były także rekolekcjami dla nas samych. W każdym dniu staraliśmy się być świadkami Jezusa, a nie nauczycielami, głosiliśmy to, czym żyjemy, co doświadczamy i przeżywamy, każdy według swego powołania i stanu”[45].

W roku 1996, w ciągu trzech wakacyjnych miesięcy, Zespół Misyjny „Wschód” przeprowadził łącznie 6 serii rekolekcji, które swym zasięgiem objęły grupę około 550 osób. W ich prowadzenie zaangażowało się pięciu ojców redemptorystów: A. Bałuk, G. Lachowicz, S. Skubisz, W. Słota, K. Strzelczyk oraz 15 kleryków.

Pierwsze rekolekcje zgromadziły dzieci z parafii Ojców Redemptorystów pod wezwaniem Najświętszego Odkupiciela w Grodnie. Miały one miejsce w Nowej Rudzie pod Grodnem w dniach 30. VI.- 08. VII. 1996 roku.

W rekolekcjach przeprowadzonych przez grupę siedmioosobową (trzy osoby świeckie i czterech kleryków) uczestniczyło ponad 120 dzieci. Tematyka rekolekcji skupiała się wokół Osoby Jezusa Chrystusa, który „kocha, zaprasza do siebie, przebacza, jest ciągle obecny wśród nas w Słowie Bożym, pragnie nas pociągnąć do siebie”. Centralnym punktem każdego dnia była Eucharystia, którą celebrował o. A. Szczupał CSsR, proboszcz parafii w Porzeczu.

Nie zabrakło w czasie rekolekcji również zabawy na szkolnym boisku, wycieczek do lasu i nad jezioro, śpiewu, wieczornych spotkań, konkursów. W czasie rekolekcji grupie animatorów pomagały siostry Nereusza i Olga, Nazaretanki. Mieszkańcy Nowej Rudy spieszyły z pomocą grupie rekolekcyjnej przez dostarczanie różnego rodzaju żywności[46].

Drugą serię rekolekcji dla dzieci w Nowej Rudzie prowadziła inna grupa Zespołu, w dniach od 12-19 lipca 1996 roku. Grupa miała swojego opiekuna, o. K. Strzelczyka, który od wielu lat już jeździł do byłego ZSRR. W skład grupy weszły osoby świeckie: lekarze z Kielc, dwie studentki teologii, student informatyki z Krakowa, animatorzy muzyczno- gospodarczy i dwóch braci kleryków[47].

W drugiej serii uczestniczyło około 100 dzieci z Grodna, Porzecza, Nowej Rudy, Repli, Szczuczyna. Tematyka była podobna do poprzednich rekolekcji – misterium zbawienia człowieka przez Jezusa Chrystusa. Podczas konferencji o uzdrowicielskiej mocy Chrystusa, dzieci dzięki pantomimie mogły przybliżyć sobie wydarzenie uzdrowienia niewidomego. Dużo czasu poświęcano zabawom, różnym grom, przez które dzieci poznawały się wzajemnie. Poszczególne grupy miały dyżur w kuchni, przy posiłkach, również były wyznaczane osoby odpowiedzialne za przygotowanie Mszy świętej[48].

Kolejną serię rekolekcji przeprowadziła grupa tarnowsko-grodzieńska Zespołu Misyjnego „Wschód” w parafii Widze, w dniach od 08 do 13 lipca 1996 r.[49]. Były to rekolekcje dla dzieci w wieku od 5 do 14 lat. Przyjechało do Widz około 100 osób z różnych miejscowości, również z samych Widz. Tematem ogólnym była: „Wędrówka z Jezusem. Spotykam Jezusa, chcę Go słuchać i z Nim rozmawiać”.

Nauki i praca w grupach były oparte na fragmentach Pisma Świętego: o dobrym królu i o jawnogrzesznicy. Przed południem odbywały się spotkania w małych grupach. O godzinie 12. 00 wszyscy gromadzili w kościele na modlitwie Anioł Pański. Natomiast po południu były przygotowania do Eucharystii, następnie Eucharystia, po  jej zakończeniu również gry sportowe i zajęcia plastyczne. Dzieci pisały listy do Pana Boga, w których wyrażały swoje podziękowania, prośby, troski. Rekolekcje zakończyły się uroczystością pierwszej Komunii św. dla dwunastoosobowej grupy dzieci. Na tej uroczystości byli obecni rodzice dzieci oraz licznie zgromadzeni wierni. Rekolekcje były przeprowadzone w języku rosyjskim, (konferencje, spotkania w grupach), natomiast kazania były głoszone w języku polskim.

Rekolekcje pod hasłem:” Twoje spotkanie z Chrystusem” dla młodzieży odbyły się w dniach od 20 do 26 sierpnia 1996 roku w Widzach. Zanim się rozpoczęły rekolekcje, grupa wraz z o. G. Lachowiczem przez kilka dni wyjeżdżała do okolicznych wiosek, aby zachęcić do udziału w rekolekcjach. Grupa animatorów liczyła osiem osób[50]. W rekolekcjach wzięło udział 50 osób w wieku od 14 do 18 lat. Wszyscy uczestnicy zastanawiali się nad takimi tematami: „Dlaczego wierzę? Ukrzyżowany a religie świata; Biblia jako słowo dla nas; Spotkanie z Jezusem”. Były to tematy konferencji.

Każdy dzień rozpoczynał się modlitwą poranną, później był czas na szkołę liturgiczną, naukę śpiewu, konferencje, spotkania w grupach, a po południu – na szkołę modlitwy, Eucharystię, nabożeństwa wieczorne. Nie zabrakło czasu też na wspólną zabawę – odbył się mecz piłki nożnej, śpiewanie przy ognisku, warsztaty plastyczne, quiz biblijny.

Ważnym momentem dla wszystkich była uroczystość pierwszokomunijna, kiedy to 5 osób spośród uczestników rekolekcji przyjęło po raz pierwszy Pana Jezusa[51].

Grupa północna, z braćmi W. Idziakiem i A. Legieciem na czele, udała się do Dalekich, do małej miejscowości należącej do powiatu brasławskiego, położonej między Opsą a Brasławiem, by przeprowadzić tam rekolekcje dla młodzieży. Grupa animatorów liczyła dziewięć osób razem z redemptorystami[52]. Adresatami rekolekcji byli ludzie młodzi w wieku 18-34 lat, w większości byli to studenci. Młodzież przybyła z Mińska, Brasławia, Woropajewa, Duniłowicz, było też kilka osób z Dalekich, Opsy. Grupa uczestników liczyła prawie 40 osób.

Tematem ogólnym rekolekcji był: „Boży plan zbawienia”, a poszczególne konferencje mówiły o Bożym planie miłości, o dramacie grzechu, o Jezusie Chrystusie Zbawicielu, o wierze i nawróceniu, o życiu chrześcijańskim. Prowadzone były też spotkania dla miejscowych dzieci, które licznie przychodziły również na codzienną Eucharystię. Czwartego dnia wszyscy się udali do Pelikan, oddalonych o 20 km, by tam uczestniczyć w wieczornej Eucharystii i nabożeństwie ku czci Matki Bożej z La Salette, które zakończyło się piękną procesją o północy. Na życzenie uczestników podczas rekolekcji Mszę świętą odprawiano w języku białoruskim[53].

Ostatnia seria rekolekcji, którą prowadziła czteroosobowa grupa Zespołu Misyjnego „Wschód”, miała nieco inny charakter, ponieważ były to siedmiodniowe rekolekcje dla całej parafii, poprzedzające jubileusz stulecia parafii rzymsko-katolickiej pod wezwaniem św. Józefa w Mikołajewie, na Ukrainie. W skład grupy weszły dwie osoby świeckie oraz dwóch braci redemptorystów[54].

Dni rekolekcyjne wypełniały Eucharystie z kazaniami, katechezy (o Mszy świętej, o miłosierdziu Bożym, o św. Józefie, o Maryi), spotkania dla osób starszych i chorych oraz nabożeństwa i adoracje Eucharystyczne.

Cała wspólnota parafialna liczy około 150 osób w różnym wieku, różnej narodowości, różnych profesji. Często pojawiały się trudności z dojazdem parafian na spotkania, ponieważ kościół był położony w samym centrum miasta. Na spotkania rekolekcyjne przychodziło średnio 40-50 osób, natomiast dzieci i młodzieży około 15-20 osób. Rekolekcje zakończyła uroczysta jubileuszowa Eucharystia pod przewodnictwem ordynariusza diecezji kamieniecko – podolskiej ks. bpa Jana Olszańskiego[55].

Również w te same wakacje przeprowadzono rekolekcje przygotowujące animatorów Zespołu Misyjnego „Wschód” w dniach 25-31 sierpnia 1996 roku. Na rekolekcje zgłosiło się 8 osób świeckich oraz 2 braci kleryków, którzy byli odpowiedzialni za to spotkanie. Przewodniczył tym rekolekcjom przewodniczący Zespołu o. A. Bałuk. Grupa zgromadziła się u sióstr Nazaretanek w Grodnie. Tematem spotkań były rozważania: „Ja jako katolik we współczesnym Kościele”. W spotkaniach, które przeprowadzali bracia klerycy, uczestniczyła też młodzież z parafii Ojców Redemptorystów. Młodzież ta również przychodziła na spotkania modlitewne, dzieląc się swoimi doświadczeniami wiary. Podczas rekolekcji grupa animatorów udała się do parafii w Porzeczu, gdzie proboszczem jest o. A. Szczupał CSsR. Tam czynnie uczestniczyła w nabożeństwie ku czci Matki Bożej Nieustającej Pomocy[56].

W ciągu trzech letnich miesięcy 1997 roku Zespół Misyjny „Wschód” przeprowadził 7 serii rekolekcji. Dzięki staraniom niektórych animatorów oraz młodzieży z Mińska udało się zorganizować rekolekcje w nowym miejscu – Konstantynowie, gdzie pracują polscy karmelici. Powstała nowa grupa, która prowadziła rekolekcje dla dzieci w Nowej Rudzie. Pod koniec sierpnia odbyły się również rekolekcje dla grupy początkującej w Szczecinku. Zespół „Wschód” zaistniał też na Zachodzie, to znaczy w zachodniej Polsce w Siekierkach. Tam w drugiej połowie czerwca odbyły się misje ewangelizacyjne. Do jednej z trzech nowych placówek ojców redemptorystów w Siekierkach udała się najpierw czteroosobowa grupa ojców redemptorystów (A. Bałuk, R. Hajduk, P. Wiśniewski, A. Makowski) i w pierwszym tygodniu odwiedzała parafian, rozmawiając z każda rodziną, zapraszając na misje. Każdy z parafian otrzymał ankietę, na podstawie której układano program misji.

W drugim tygodniu odbywały się spotkania z dziećmi, młodzieżą, rodzicami. Na ten drugi tydzień dojechała ekipa osób świeckich z Zespołu. Parafię Siekierki tworzyły cztery wioski, i w każdej z nich był kościół. Spotkania bowiem odbywały się w każdym z tych kościołów, ponieważ w każdym była odrębna wspólnota. Były też spotkania dla całej parafii. Dużo czasu poświęcano dzieciom, którym mówiono im o Bogu, przeprowadzano dla nich festiwale, konkursy. Wieczorem odbywały się spotkania dla dorosłych. W przedostatnim dniu odbył się sześciogodzinny festyn, w którym brali udział parafianie w różnym wieku[57].

W dniach od 11 do 17 lipca 1997 roku w Nowej Rudzie (Białoruś) dziewięcioosobowa grupa Zespołu przeprowadziła rekolekcje dla dzieci[58]. Sześciodniowe rekolekcje zgromadziły około 100 osób z Grodna, Porzecza, Nowej Rudy w wieku od 5 do 14 lat. Każdy dzień rekolekcji miał inny charakter: pierwszy – dzień przyjaźni, drugi – dzień modlitwy, trzeci – dzień pojednania, czwarty – dzień radości, piąty – dzień wdzięczności, szósty – dzień otwartego serca. Oprócz codziennych krótkich katechez, każdego dnia dzieci dużo się bawiły, pisały listy do Pana Boga, śpiewały, pomagały w przygotowaniu posiłków. Codzienną Eucharystię dla uczestników i animatorów celebrował o. A. Drwal CSsR.

W połowie lipca, w dniach od 14 do 18. 07. 1997, w Widzach odbyły się rekolekcje dla dzieci w wieku od 8 do 14 lat. Uczestnicy przyjechali z pobliskich parafii. Było ich około 80 osób. Grupa animatorów liczyła osiem osób, w tym dwóch kleryków. Razem z grupą do Widz przyjechał o. M. Juruś CSsR.

Rekolekcje miały na celu zwrócenie uwagi na istotę Eucharystii jako spotkania z Bogiem. Na poszczególnych konferencjach animatorzy omawiali poszczególne części Mszy świętej. Zwracano uwagę na odpowiednie przygotowanie do Eucharystii, wskazywano na symbole Mszy św., tłumaczono ich znaczenie. Podczas sprawowanej Eucharystii starano się też wprowadzać takie elementy jak: wniesienie Pisma świętego w procesji, procesja z darami. Angażowano dzieci do uczestnictwa.

Oprócz codziennej Mszy świętej i konferencji, dzieci miały również spotkania w grupach, na których razem z animatorami rysowały, rozwiązywały krzyżówki na tematy religijne. Po południu dzieci miały czas na odpoczynek. Natomiast przed kolacją uczestniczyły w różnych nabożeństwach: w Drodze Krzyżowej, we wspólnym rachunku sumienia. Dużo czasu poświęcano na rozrywkę. Dzieci uczestniczyły w zabawach, wystawiali pantomimę, przygotowali koncert. Na pożegnanie dzieci dostały małe upominki[59].

W dniach od 17 do 22 lipca 1997 roku miała miejsce kolejna seria rekolekcji Zespołu, która odbyła się w Konstantynowie. Były to rekolekcje dla młodzieży w wieku od 15 do 18 lat. Głównym tematem spotkań były sakramenty święte. Tradycyjnie po każdej konferencji animatorzy wraz ze swoimi grupami spotykali się, aby omówić niektóre problemy związane z tematem.

Codziennie klerycy prowadzili szkołę modlitwy, po południu animatorzy mieli spotkania na temat przygotowania do życia w rodzinie. O godzinie 18. 00. była odprawiana Eucharystia, której przewodniczył o. A. Legieć CSsR. Wieczorem uczestnicy spotykali się przy ognisku, przy którym bawili się w różne gry i zabawy. Końcowym akcentem rekolekcji była pantomima przygotowana przez uczestników[60]. Po zakończeniu rekolekcji dla młodzieży, do Konstantynowa przyjechała trzydziestoosobowa grupa dzieci. Miała ona przeżyć rekolekcje wraz z animatorami Zespołu Misyjnego „Wschód”.

Rekolekcje miały podobny przebieg jak z młodzieżą. Tematy były takie same, ale wygłaszane w sposób przystępny dla dzieci. Ponadto w ciągu dnia były różne zabawy, przygotowanie do Eucharystii, spacer nad jezioro, przygotowanie do spowiedzi. Wieczorami animatorzy organizowali dla dzieci konkursy, ognisko, niespodzianki. Codziennie stałymi punktami programu rekolekcji była Msza święta, poranne i wieczorne modlitwy, konferencje i spotkania w grupach.

Każdy dzień rekolekcji miał swojego patrona, np. św. Jana Chrzciciela, św. Antoniego, św. Alfonsa Liguori. Animatorzy obok planu dnia wywieszali kartkę z krótkim życiorysem świętego. Dzieci, które uczestniczyli w tych rekolekcjach przybyły w większości z pobliskich miejscowości[61].

Tradycyjnie, pod koniec lipca (23-28. 07) w Dalekich grupa z o. K. Strzelczykiem na czele, przeprowadziła rekolekcje dla młodzieży starszej, w wieku od 17 lat. Głównym tematem rekolekcji było: „Powołanie do życia w małżeństwie”. Podczas konferencji poruszano tematy małżeństwa w Piśmie Świętym i w świetle prawa kanonicznego, dojrzewania do miłości, regulacji poczęć, aborcji i eutanazji. Po konferencji animatorzy prowadzili spotkania w grupach, na których uczestnicy zadawali dużo pytań związanych z poruszanymi tematami. Podczas Eucharystii o. Krzysztof w swoich homiliach nawiązywał też do tematu małżeństwa. Wieczorami odbywały się różne nabożeństwa, na przykład: modlitwa w duchu Taizé, liturgia Słowa. Było też kilka pogodnych wieczorów przy ognisku. Młodzież, która przybyła z okolicznych parafii, ale również z Witebska, z Woropajewa, z Visaginas (Litwa) była bardzo otwarta na dialog. Podczas rekolekcji z pomocą medyczną spieszył p. S. Żyłka, lekarz z Kielc, który udzielał rad, badał chorych, rozdawał przywiezione z Polski leki parafianom z Dalekich[62].

Ostatnia seria rekolekcji, którą Zespół przeprowadził w wakacje 1997 roku, odbyła się w dniach od 20 do 27 lipca w Nowej Rudzie. Właśnie tam zgromadziła się młodzież z Grodna, aby móc się lepiej zastanowić nad tematem: „Moje Przymierze z Bogiem”. Młodzież, która przyjechała do Nowej Rudy, była w wieku do 21 roku życia. Podczas codziennych konferencji uczestnicy zastanawiali się nad poszczególnymi fragmentami Pisma Świętego, gdzie była mowa o przymierzu z Bogiem. Codzienną Mszę świętą celebrował o. A. Drwal, który zastępował w tym czasie proboszcza z Porzecza[63].

[1] Por. wywiad z P. Jurkiwskim przeprowadzony dn. 01. 05. 1998, Archiwum własne.

[2] Por. Sprawozdanie ze spotkania, AZM „W”, Ogólnopolskie Zjazdy, teczka nr 1, karta nr 1.

[3] Por. Tamże, karta nr 3.

[4] D. Paszyński, „Uwierzcie miłości!”, „Rodzina Odkupiciela”, 11 (1992) s. 13.

[5] Por. wywiad z P. Jurkowskim.

[6] Por. Tamże.

[7] Por. Plan rekolekcji, AZM „W”, Rekolekcje 1992, teczka nr 2.

[8] Por. wywiad z P. Jurkowskim.

[9] Sprawozdanie ze spotkania, AZM „W”, Ogólnopolskie Zjazdy Zespołu, teczka nr 1, karta nr 1.

[10] Tamże, karta nr 3.

[11] Por. wywiad z P. Jurkowskim.

[12] Por. wywiad z G. Ruksztełło.

[13] Sprawozdanie ze spotkania, AZM „W”, karta nr 4.

[14] Tamże, karta nr 5.

[15] Tamże, karta nr 6.

[16] Tamże, karta nr 7.

[17] Tamże, karta nr 8.

[18] Por. Sprawozdanie z Ogólnopolskiego Zjazdu, Biuletyn Zespołu Misyjnego „Wschód”, 3 (1995) nr 3.

[19] Por. Sprawozdanie z Ogólnopolskiego Zjazdu, Biuletyn Zespołu Misyjnego „Wschód”, 4 (1995) nr 4.

[20] Por. Relacja ze spotkania Zespołu Misyjnego „Wschód”, Katolicka Agencja Informacyjna 217 (1996) nr 20.

[21] Por. Sprawozdanie ze Zjazdu Zespołu, Biuletyn Zespołu Misyjnego „Wschód” 11 (1996) nr 5.

[22] Por. Relacja ze spotkania ZM „Wschód”, KAI 240 (1996) nr 43.

[23] Por. Sprawozdanie, Biuletyn ZM „Wschód” 16 (1997) nr 1.

[24] Por. Sprawozdanie ze Zjazdu, Archiwum ZM „Wschód”, teczka nr 1, karta nr 13.

[25] Por. Tamże, karta nr 14.

[26] Por. Tamże, karta nr 15.

[27] Animatorzy: br. D. Paszyński, D. Knapik, J. Paszyński, S. Lazarowicz, A. Żywczak, H. Zając, B. Zając.

[28] Por. A. Żywczak, Relacja pisemna o rekolekcjach w Gajdach, Archiwum własne.

[29] Animatorzy: br. br. W. Słota, P. Jurkowski CSsR, M. Babraj, M. Karteczka, M. Kujawska, H. Mus, U. Łomnicka.

[30] Por. M. Babraj, Relacja pisemna z rekolekcji w Widzach, Archiwum własne.

[31] Animatorzy: D. Hegedisz, A. Jagiełłowicz, Z. Kwiatkowska, I. Lewandowska, K. Łuniewski, A. Niemiec, A. Polak, A. Polak, B. Sikorska, M. Turowska.

[32] Por. Sprawozdanie z rekolekcji w Widzach, Archiwum ZM „Wschód”, Rekolekcje 1994, teczka nr 3.

[33] Por. Tamże.

[34] Por. M. Bajorek, Uwierzcie Miłości!, „Radość wiary” 8 (1995) nr 3, Archiwum ZM „Wschód”, Artykuły o Zespole, teczka nr 5.

[35] Br. br. P. Rycyk, S. Staniewski, A. Wilczek, M. Grzenia, U. Łomnicka, S. Miller, M. Kujawska, M. Babraj, M. Malinowska, H. Mus, G. Karteczka, E. Mikita, B. Zbyrowska, M. Kuczek.

[36] Por. Sprawozdanie z rekolekcji 1994 roku, Archiwum ZM „Wschód”, teczka nr 3.

[37] Br. br. E. Fasuga, A. Legieć, U. S. Żyłkowie, K. Giżycki, K. Dwornik, K. Polek, T. Jękot, Z. Rębilas, E. Świderska.

[38] Por. E. Fasuga, Sprawozdanie z rekolekcji w Dalekich, Archiwum ZM „Wschód”, teczka nr 3.

[39] Por. Sprawozdanie z rekolekcji w Grodnie, Biuletyn ZM „Wschód” 4 (1995) nr 4.

[40] Por. Sprawozdanie z rekolekcji w Opsie, Biuletyn ZM „Wschód” 4 (1995) nr 4.

[41] K. Aniołkowska, S. Hoffman, M. Kuczek, A. Marcinkowska, E. Mikita, S. Miller, B. M. Zbyrowskie.

[42] Br. br. A. Makowski, P. Mroczek, G. Ruszaj oraz D. Hegedisz, A. Jagiełłowicz, P. Karienko, Z. Kwiatkowska, I. Lewandowska, A. Polak, M. Turowska.

[43] Por. Sprawozdanie z rekolekcji w Widzach, Biuletyn ZM „Wschód”, 4 (1995) nr 4.

[44] Por. A. Niemiec, Sprawozdanie z rekolekcji w Widzach, Archiwum ZM „Wschód”, teczka nr 3.

[45] A. Sproski, Sprawozdanie z rekolekcji, Biuletyn ZM „Wschód”, 4 (1995) nr 4.

[46] Por. P. Jurkowski, Sprawozdanie z rekolekcji w Nowej Rudzie, Biuletyn ZM „Wschód”, 13(1996) nr 7.

[47] U. S. B. J. M. P. Żyłkowie, I. Awierjanowa, Ż. Garnisz, K. Giżycki, K. Dwornik, T. Jękot, br. br. B. Szewczyk, S. Wiedermeier.

[48] Por. S. Wiedermeier, Sprawozdanie z rekolekcji w Szczuczynie, Biuletyn ZM „Wschód” 13(1996) nr 7.

[49] Br. br. M. Listwon, M. Pacak oraz P. Zając, K. Świderski, M. Gumiennik, A. Sasak, J. Ropek, A. Niemiec, D. Kantor.

[50] O. G. Lachowicz, br. br. A. Makowski, P. Mroczek, G. Ruszaj oraz A. Jagiełłowicz, Z. Kwiatkowska, M. Marcinkowska, M. Niemirowska.

[51] Por. Sprawozdanie z rekolekcji w Widzach, Archiwum ZM „Wschód”, Rekolekcje 1996, teczka nr 4.

[52] A. Marcinkowska, E. Mikita, M. Kuczek, B. M. Zbyrowskie, S. Miller, br. br. W. Idziak, A. Legieć.

[53] Por. W. Idziak, Sprawozdanie z rekolekcji w Dalekich, Biuletyn ZM „Wschód” 13 (1996) nr 7.

[54] M. Babraj, Ż. Garnisz, br. br. P. Jurkowski, A. Legieć.

[55] Por. A. Legieć, Sprawozdanie z rekolekcji w Mikołajewie, Biuletyn ZM „Wschód” 13 (1996) nr 7.

[56] Por. S. Lazarowicz, Sprawozdanie z rekolekcji w Grodnie, Biuletyn ZM „Wschód” 13 (1996) nr 7.

[57] Por. S. Miller, S. Wiedermeier, Sprawozdania z rekolekcji w Siekierkach, Biuletyn ZM „Wschód”, 14 (1997) nr 8.

[58] Br. br. B. Cisoń, P. Jurkowski, T. Smolenak oraz S. Harasim, J. Jurkowska, D. Kobylecka, E. Sutkowska, A. Szymańska, C. Żychowicz.

[59] Por. K. Świderski, Sprawozdanie z rekolekcji w Widzach, Archiwum ZM „Wschód”, Rekolekcje 1997, teczka nr 4.

[60] Por. E. Mikita, Sprawozdanie z rekolekcji w Konstantynowie, Archiwum ZM „Wschód”, Rekolekcje 1997, teczka nr 4.

[61] Por. Tamże.

[62] Animatorzy grupy: br. br. B. Szewczyk, S. Wiedermeier oraz Ż. Garnisz, T. Jękot, M. Wierzchowki, M. Żyłka.

[63] P. Mroczek, Archiwum ZM „Wschód”, Sprawozdanie z rekolekcji, 1997.